1 - چه امورى در شب قدر مقدر مى شود؟
2 - شب قدر كدام شب است ؟
3 - چرا شب قدر مخفى است ؟
4 - آیا شب قدر در امت هاى پیشین نیز بوده است ؟
5 - چگونه شب قدر برتر از هزار ماه است ؟
6 - چرا قرآن در شب قدر نازل شد؟
7 - آیا شب قدر در مناطق مختلف ، یكى است ؟
به گزارش «دانشجو سلام»به نقل از پایگاه اطلاع رسانی سازمان بسیج دانشجویی؛ با توجه به ورود لیالی قدر به چند سوال مطرح شده پاسخ می دهیم
1 - چه امورى در شب قدر مقدر مى شود؟
در پـاسـخ ایـن سـؤ ال ، كـه چرا این شب ، شب قدر نامیده شده ؟ سخن بسیار گفته اند، از جمله اینكه :
1 - شـب قـدر بـه ایـن جـهـت (قـدر) نـامـیـده شـده كـه جـمـیـع مـقـدرات بـندگان در تمام سـال در آن شب تعیین مى شود، شاهد این معنى سوره دخان است كه مى فرماید:
انا انزلناه فـى لیـلة مـبـاركـة انـا كنا منذرین فیها یفرق كل امر حكیم
: ما این كتاب مبین را در شبى پر بركت نازل كردیم ، و ما همواره انذار كننده بوده ایم ، در آن شب كه هر امرى بر طبق حكمت خداوند تنظیم و تعیین مى گردد (دخان - 3 و 4).
ایـن بـیـان هـمـاهـنـگ بـا روایـات مـتـعـددى اسـت كـه مـى گـویـد: در آن شـب ، مـقـدرات یـكـسـال انسانها تعیین مى گردد، و ارزاق و سرآمد عمرها، و امور دیگر، در آن لیله مباركه تفریق و تبیین مى شود.
البته این امر هیچگونه تضادى با آزادى اراده انسان و مساءله اختیار ندارد، چرا كه تقدیر الهى به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگیها و لیاقتهاى افراد، و میزان ایمان و تقوى و پاكى نیت و اعمال آنها است .
یـعـنـى بـراى هـر كـس آن مقدر مى كنند كه لایق آن است ، یا به تعبیر دیگر زمینه هایش از ناحیه خود او فراهم شده ، و این نه تنها منافاتى با اختیار ندارد و بلكه تاءكیدى بر آن است .
2 - بـعـضى نیز گفته اند آن شب را از این جهت شب قدر نامیده اند كه داراى قدر و شرافت عـظـیـمـى اسـت (نـظـیـر آنچه در آیه 74 سوره حج آمده است ما قدروا الله حق قدره آنها قدر خداوند را نشناختند).
3 - گـاه نـیـز گـفـتـه انـد بـه خـاطـر آن اسـت كـه قـرآن بـا تـمـام قـدر و مـنـزلتـش بر رسـول والا قـدر، و بـه وسـیـله فـرشـتـه صـاحـب قـدر نازل گردید.
4 - یـا ایـنـكـه شـبـى اسـت كـه مـقـدر شـده قـرآن در آن نازل گردد.
5 - یا اینكه كسى كه آن شب را احیاء بدارد صاحب قدر و مقام و منزلت مى شود.
6 - یا اینكه در آن شب ، آنقدر فرشتگان نازل مى شوند كه عرصه زمین بر آنها تنگ مى شود، چون تقدیر به معنى - تنگ گرفتن نیز آمده است مانند و من قدر علیه رزقه (طلاق - 7).
جمع میان تمام این تفسیرها در مفهوم گسترده (لیلة القدر) كام لا ممكن است هر چند تفسیر اول از همه مناسب تر و معروف تر است
2 - شب قدر كدام شب است ؟
در ایـنـكـه لیلة القدر در ماه رمضان است تردیدى نیست ، چرا كه جمع میان آیات قرآن همین مـعـنـى را اقـتـضـاء مـى كـنـد، از یـكـسـو مـى گـویـد:
قـرآن در مـاه رمـضـان نـازل شـده (بـقـره - 185) و از سـوى دیـگـر مـى فـرمـایـد: در شـب قـدر نازل گردیده (آیات مورد بحث ).
ولى در ایـنـكـه كـدام شـب از شـبـهـاى مـاه رمضان است ؟ گفتگو بسیار است ، و در این زمینه تـفـسـیـرهـاى زیادى شده ، از جمله شب اول ، شب هفدهم ، شب نوزدهم ، شب بیست و یكم ، شب بـیـسـت و سـوم ، شب بیست و هفتم ، و شب بیست و نهم . ولى مشهور و معروف در روایات این است كه در دهه آخر ماه رمضان و شب بـیـسـت و یـكـم یـا بـیـسـت و سـوم اسـت ، لذا در روایتى مى خوانیم كه در دهه آخر ماه مبارك پـیـغـمـبـر اكـرم (صـلى الله عـلیـه و آله و سـلم) تـمـام شـبـهـا را احـیـا مـى داشـت و مشغول عبادت بود.
و در روایتى از امام صادق (علیه السلام ) آمده است كه شب قدر شب بیست و یكم یا بیست و سـوم اسـت ، حـتـى هـنگامى كه راوى اصرار كرد كدام یك از این دو شب است و گفت : اگر من نـتـوانـم هـر دو شـب را عـبـادت كـنـم كـدام یك را انتخاب نمایم ؟! امام (علیه السلام ) تعیین نـفـرمـود، و افـزود، مـا ایـسـر لیـلتـین فیما تطلب : چه آسان است دو شب براى آنچه مى خواهى !.
ولى در روایـات مـتـعـددى كـه از طـرق اهـل بیت (علیهمالسلام ) رسیده است بیشتر روى شب بـیـسـت و سـوم تـكـیـه شـده ، در حـالى كـه روایـات اهل سنت بیشتر روى شب بیست و هفتم دور مى زند.
در روایـتـى از امـام صـادق (عـلیـه السـلام ) نـیـز نقل شده كه فرمود:
التـقـدیـر فى لیلة القدر تسعة عشر، و الابرام فى لیلة احدى و عشرین و الامضاء فى لیلة ثلاث و عشرین .
تـقـدیـر مـقـدرات در شـب نوزدهم ، و تحكیم آن در شب بیست و یكم ، و امضاء در شب بیست و سوم است و به این ترتیب بین روایات جمع مى شود.
ولى بـه هـر حـال حـالهـاى از ابـهام شب قدر را به خاطر جهتى كه بعدا به آن اشاره مى شود، فرا گرفته است .
3 - چرا شب قدر مخفى است ؟
بـسـیـارى مـعـتـقـدنـد مـخـفـى بـودن شـب قـدر در مـیـان شـبـهـاى سال ، یا در میان شبهاى مـاه مـبارك رمضان براى این است كه مردم به همه این شبها اهمیت دهند، همانگونه كه خداوند رضـاى خـود را در مـیـان انـواع طـاعـات پـنهان كرده تا مردم به همه طاعات روى آورند، و غـضـبش را در میان معاصى پنهان كرده تا از همه بپرهیزند، دوستانش را در میان مردم مخفى كـرده تـا همه را احترام كنند، اجابت را در میان دعاها پنهان كرده تا به همه دعاها رو آورند، اسـم اعـظـم را در مـیـان اسـمائش مخفى ساخته تا همه را بزرگ دارند، و وقت مرگ را مخفى ساخته تا در همه حال آماده باشند.
و این فلسفه مناسبى به نظر مى رسد.
4 - آیا شب قدر در امتهاى پیشین نیز بوده است ؟
ظـاهـر آیـات ایـن سـوره نـشـان مـى دهـد كـه شـب قـدر مـخـصـوص زمـان نـزول قـرآن و عـصـر پـیـامـبـر اسـلام (صـلى الله عـلیـه و آله و سلم ) نبوده ، بلكه همه سـال تـا پـایـان جـهـان تـكـرار مـى شـود. تـعـبـیـر بـه فـعل مضارع (تنزل ) كه دلالت بر استمرار دارد، و همچنین تعبیر به جمله اسمیه (سلام هى حتى مطلع
الفجر) كه نشانه دوام است نیز گواه بر این معنى است .
بعلاوه روایات بسیارى كه شاید در حد تواتر باشد نیز این معنى را تاءیید مى كند.
ولى آیا در امتهاى پیشین نیز بوده است یا نه .
صـریـح روایـات مـتـعـددى ایـن اسـت كه این از مواهب الهى بر این امت مى باشد، چنانكه در حـدیـثـى از پـیـغـمبر اكرم (صلى الله علیه و آله و سلم) آمده است كه فرمود: ان الله وهب لامـتـى لیـلة القدر لم یعطها من كان قبلهم : خداوند به امت من شب قدر را بخشیده و احدى از امتهاى پیشین از این موهبت برخوردار نبودند.
در تفسیر آیات فوق نیز بعضى از روایات دلالت بر این مطلب دارد.
5 - چگونه شب قدر برتر از هزار ماه است ؟
ظـاهـر ایـن اسـت كـه بهتر بودن این شب از هزار ماه ، به خاطر ارزش عبادت و احیاى آن شب اسـت ، و روایـات فـضـیـلت لیـلة القـدر و فـضـیـلت عـبـادت آن كـه در كـتـب شـیـعـه و اهل سنت فراوان است این معنى را كاملا تاءیید مى كند.
علاوه بر این ، نزول قرآن در این شب ، و نزول بركات و رحمت الهى در آن ، سبب مى شود كه از هزار ماه برتر و بالاتر باشد.
در حدیثى از امام صادق (علیه السلام ) آمده است كه به على بن ابى حمزه ثمالى فرمود: فـضـیـلت شـب قـدر را در شـب بـیـسـت و یكم و بیست و سوم بطلب ، و در هر كدام از این دو یكصد ركعت نماز بجاى آور، و اگر بتوانى هر دو شب را تا طلوع صبح احیا بدار و در آن شب غسل كن .
(ابوحمزه ) مى گوید: عرض كردم : اگر نتوانم ایستاده این همه نماز بخوانم ؟
فـرمـود: نـشـسته بخوان ، عرض كردم : اگر نتوانم ؟ فرمود: در بستر بخوان ، و مانعى نـدارد در آغـاز شـب خـواب مـخـتـصـرى بـكـنـى و بـعـد مـشـغـول عـبـادت شـوى ، درهـاى آسـمـان در مـاه رمـضـان گـشـوده اسـت ، و شـیـاطـیـن در غل و زنجیرند، و اعمال مؤ منین مقبول است و چه ماه خوبى است ماه رمضان ؟!.
6 - چرا قرآن در شب قدر نازل شد؟
از آنـجـا كـه در شـب قـدر سـرنـوشـت انـسـانـهـا بـراى یكسال ، بر طبق لیاقتها و شـایـسـتگیهاى آنها، تعیین مى شود، باید آن شب را بیدار بود، و توبه كرد و خودسازى نمود و به درگاه خدا رفت و لیاقتى بیشتر و بهتر براى رحمت او پیدا كرد.
آرى در لحظاتى كه سرنوشت ما تعیین مى شود نباید انسان در خواب باشد، و از همه چیز غـافل و بى خبر كه در این صورت سرنوشت غمانگیزى خواهد داشت !
قرآن چون یك كتاب سـرنـوشـت سـاز اسـت ، و خـط سـعـادت و خوشبختى و هدایت انسانها در آن مشخص شده است باید در شب قدر،! شب تعیین سرنوشتها، نازل گردد، و چه زیبا است رابطه میان قرآن و شب قدر؟ و چه پر معنى است پیوند این دو با یكدیگر؟
7 - آیا شب قدر در مناطق مختلف ، یكى است ؟
مـى دانـیـم آغـاز مـاه هـاى قـمـرى در هـمـه بـلاد یـكـسـان نیست ، و ممكن است در منطقهاى امروز اول مـاه بـاشـد و در مـنـطـقـه دیـگرى دوم ماه ، بنابراین شب قدر نمى تواند یكشب معین در سـال بـوده بـاشـد، چرا كه فى المثل شب بیست و سوم در مكه ممكن است شب بیست و دوم در ایـران و عـراق باشد، و به این ترتیب قاعدتا هر كدام باید براى خود شب قدرى داشته بـاشـنـد، آیـا این با آنچه از آیات و روایات استفاده مى شود كه شب قدر یك شب معین است سازگار است ؟!
پاسخ این سؤ ال با توجه به یك نكته روشن مى شود و آن اینكه :
شـب هـمـان سـایـه نیم كره زمین است كه بر، نیم كره دیگر مى افتد، و مى دانیم این سایه هـمـراه گـردش زمـین در حركت است ، و یك دوره كامل آن در بیست و چهار ساعت انجام مى شود، بـنـابراین ممكن است شب قدر یك دوره كامل شب به دور زمین باشد، یعنى مدت بیست و چهار ساعت تاریكى كه تمام نقاط زمین را زیر پوشش خود قرار مى دهد شب قدر است كه آغاز آن از یك نقطه شروع مى شود و در نقطه دیگر پایان مى گیرد (دقت كنید).
خـداونـدا! بـه مـا آنچنان بیدارى و آگاهى عطا كن كه از فضیلت لیلة القدر بهره كافى گیریم .
پروردگارا! چشم امید ما به لطفت دوخته است مقدرات ما را بر وفق آن تعیین فرما.
بارالها! ما را از محرومان این ماه قرار مده كه محرومیتى از آن بالاتر نیست .
آمین یا رب العالمین.
منبع: تفسیر نمونه جلد بیست و هفتم
بر گرفته از تفسیر سوره مبارکه قدر
سبطین
توجه!